Ở phía Bắc tỉnh Tuyên Quang, Hà Giang hiện lên như một miền đất hứa có những cảnh núi non trùng điệp và những bản làng bình yên đủ sức làm ai một lần đặt chân cũng chẳng nỡ rời xa. Vùng đất này nổi tiếng với núi non hùng vĩ, những con đèo uốn lượn thử thách tay lái và mùa hoa bốn mùa thay phiên nhau khoe sắc. Đến một lần, bạn mới nhận ra ngoài phong cảnh hùng vĩ, thứ đọng lại sâu nhất chính là sự bình dị, hiếu khách và nhịp sống chậm nơi người dân bản địa.
Và nếu để hành trình trở nên “đã” hơn, thì chắc chắn không thể nào thiếu chuyện ăn uống. Ăn để no bụng thì dễ, nhưng ăn để hiểu và nhớ mãi về một vùng đất thì chỉ có ẩm thực Hà Giang mới làm được. Có lẽ vì thế mà danh sách những món đặc sản Hà Giang nhất định phải thử dưới đây sẽ không dừng lại ở việc lấp đầy chiếc bụng đói mà sẽ mở ra một hành trình để bạn chạm đến văn hóa và tâm hồn của núi rừng Đông Bắc.
Thắng cố
Khi nói về ẩm thực đặc trưng của vùng cao Hà Giang, thắng cố luôn là món ăn được nhắc đến đầu tiên. Món ăn này có nguồn gốc từ đồng bào H’Mông và đã tồn tại hàng trăm năm và được chế biến từ ngựa, sau đó biến tấu thêm với thịt bò, trâu hoặc dê. Thắng cố được nấu bằng cách hầm xương và thịt trong chảo lớn cùng hơn 20 loại gia vị đặc trưng của núi rừng như thảo quả, quế, sả, gừng, mắc khén… tạo nên hương vị nồng nàn, vừa đậm đà vừa ấm áp. Hương thơm lan tỏa giữa phiên chợ vùng cao trong tiết trời se lạnh khiến bất cứ ai cũng khó lòng cưỡng lại. Nếu muốn thưởng thức thắng cố chuẩn vị, bạn có thể ghé chợ Đồng Văn hoặc các quán nổi tiếng như nhà hàng thắng cố A Lử để trải nghiệm trọn vẹn hương vị truyền thống.
Cơm lam Bắc Mê
Một món ăn dân dã nhưng lại chứa đựng tinh hoa của người Tày ở Bắc Mê, Hà Giang. Những hạt gạo nếp nương dẻo thơm được vo sạch, trộn thêm một chút muối rồi cho vào ống nứa non, bọc kín bằng lá chuối tươi và nướng trên than hồng. Khi lớp vỏ nứa cháy xém, mùi thơm của gạo hòa quyện với hương tre nứa tạo nên hương vị khó quên. Cơm lam thường được chấm cùng muối vừng, ăn kèm thịt nướng hoặc cá suối nướng và thưởng thức ngay trên ống lam nóng hổi, thơm ngon. Ở Bắc Mê, bạn có thể dễ dàng tìm thấy cơm lam tại các phiên chợ Đồng Văn, chợ đêm Mèo Vạc nổi tiếng và nổi bật nhất phải kể các quán ẩm thực Tày trong bản du lịch cộng đồng tại Làng văn hóa Lùng Tám. Đây là nơi bạn vừa có thể ăn cơm lam nóng hổi vừa trải nghiệm không khí yên bình nơi núi rừng.
Cháo Ấu Tẩu
Món ăn độc lạ khiến nhiều khách du lịch “thử thách vị giác” khi đến Hà Giang chính là cháo ấu tẩu. Nguyên liệu chính là củ ấu tẩu – một loại củ có độc tính nếu không được chế biến đúng cách sẽ không ăn được. Người dân địa phương phải ngâm ấu tẩu qua đêm, ninh thật nhừ cùng xương ống, sau đó nấu chung với gạo tẻ, gạo nếp và đậu xanh. Khi bát cháo bốc khói nghi ngút, vị đắng nhẹ của ấu tẩu hòa quyện với vị béo ngậy của xương hầm, thêm chút tiêu và hành lá mang lại cảm giác ấm áp trong đêm lạnh cao nguyên. Món cháo này không chỉ ngon mà còn được xem như “bài thuốc quý” giúp cơ thể khỏe mạnh và dễ ngủ hơn. Địa chỉ nổi tiếng nhất bạn có thể đến để thưởng thức chính là quán Cháo Ấu Tẩu Hương tại trung tâm Hà Giang hoặc quán Cháo Ấu Tẩu – Phương 175, nơi luôn tấp nập khách ghé ăn vào buổi tối.
Thịt trâu gác bếp
Thịt trâu gác bếp là món ăn mang đậm bản sắc của đồng bào Thái và Mông. Nguyên liệu được chọn kỹ, thái thành miếng dày vừa phải, tẩm ướp với các loại gia vị rừng như mắc khén, hạt dổi, ớt và gừng. Sau đó, thịt được treo lên gác bếp, hun khói từ củi rừng suốt nhiều ngày cho đến khi khô lại. Nhờ vậy, từng thớ thịt mang vị ngọt tự nhiên, hòa cùng mùi khói ám thơm đặc trưng, ăn vừa dai vừa đậm đà. Khi thưởng thức, bạn chỉ cần xé nhỏ chấm cùng chẩm chéo hoặc muối tiêu chanh là đủ khiến người ta nhớ mãi. Nếu bạn muốn mua về làm quà hoặc thử món tại chỗ, có thể ghé Ẩm thực Thạch Sơn Quán tại thị trấn Đồng Văn hoặc các cửa hàng đặc sản uy tín tại Phố cổ Đồng Văn và các phiên chợ đêm tại Hà Giang.
Phở chua Hà Giang
Khác với phở truyền thống ở nhiều nơi, phở chua tại Hà Giang mang đến trải nghiệm vị giác hoàn toàn mới. Sợi phở dẻo mềm được chan với nước sốt chua ngọt, thêm thịt xá xíu, lạp xưởng, gan rán và lạc rang. Khi trộn đều, tất cả đều hòa quyện tạo nên hương vị vừa lạ vừa quen, kích thích vị giác ngay từ miếng đầu tiên. Phở chua thường được ăn vào mùa hè để giải nhiệt hoặc sau những ngày hành trình dài giúp bạn lấy lại năng lượng. Ở Hà Giang, bạn có thể thưởng thức phở chua ngon tại quán Phở Chua Gia Truyền tại trung tâm Hà Giang hoặc Phở Chua Lý Dính, nơi nhiều khách du lịch lẫn người dân địa phương đánh giá cao về hương vị chuẩn và phong cách phục vụ gần gũi.
Bên cạnh vẻ đẹp hùng vĩ của Hà Giang và những cung đường quanh co lãng mạn, nơi đây còn khiến người ta vương vấn bởi hương vị đặc sản mộc mạc mà thấm đẫm tình người. Đôi khi chỉ cần một bữa cơm hay bát phở thanh mát giữa phiên chợ vùng cao, cũng đủ để gói ghém cả ký ức về vùng đất bình dị này. Thế nên, bạn đừng vội bỏ qua danh sách những món đặc sản Hà Giang nhất định phải thử, để khi rời xa rồi bạn vẫn có thể nhớ lại hương vị ấy như một mảnh ghép trọn vẹn trong ký ức về cao nguyên đá.